صورتجلسه سومین جلسه شورای دین پژوهان کشور

مشروح مذاکرات و مباحث

صورتجلسه سومین جلسه شورای دین پژوهان کشور

سومین جلسه شورای دین پژوهان کشور در تاریخ 28/1/93 تشکیل شد و موضوع و محورهای کنگره دین پژوهان کشور به عنوان دستور کار مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

  

آقای صاحبی: در دبیرخانه دین پژوهان کشور 14 مورد برنامه برای دستور کار سال جاری ارائه شده که به عنوان دستور کار، مورد بحث قرار گرفت.

ماده اول آن درجلسه گذشته مورد بحث قرار گرفت جمع بندی آن جلسه این شد که کنگره سالانه دین پژوهان برگزار شود و موضوعات جدیدی را محور بحث قرار دهیم و پیشنهاد آقای عماد هم این بود که کنگره های گذشته تجدید شود که آن پیشنهاد، رأی نیاورد و قرار شد موضوعاتی مانند بررسی دین پژوهی در جهان معاصر مورد توجه قرار بگیرد وضعیت پژوهشهای دینی مانند پژوهشهای فقهی، کلامی، قرآنی به عنوان نشست های اقماری کنگره اصلی باشد و لذا ما طبق پیشنهاد دفعه گذشته قرار شد امسال یا اوایل سال آینده کنگره داشته باشیم و موضوع دین پژوهی در جهان معاصر بحث شود و بعد 3 الی 4 نشست علمی داشته باشیم و تحت عنوان بررسی پژوهشهای فقهی کلامی و قرآنی و اگر فرصت شد سراغ موضوعات دیگر برویم و خواهشم این است که  سعی شود به یک مصوبه ای برسیم که انشاءالله کار مصوبه کلید بخورد تا آقای پیمان نیز وظیفه خود را بدانند.

آقای پیمان : در جلسه گذشته در مورد اصل کنگره و ضرورت آن به توافق رسیدیم و حال ادامه بحث در این است که درباره موضوعات و محورهای کنگره به توافق برسیم که تحت آن عنوان کلی و ریز موضوعات و محورهایی برای دریافت مقاله و تعیین سخنران بایستی تعیین کنیم.

آقای ایزدپناه : بنده در جلسه گذشته عرض کردم و آقای مبلغی به خوبی ابعادش را بیان کرد و آن این بود که ما هرکار پژوهشی که می خواهیم انجام دهیم ناظر به وضع موجود باشد و راهبردهایی برای همان موضوع جامعه علمی و پژوهشی مان باشد و عنوان دبیرخانه دین پژوهان است که موضوعات تاریخی دیرینه مقداری با عنوان دبیرخانه سنخیت ندارد وضعیت دین پژوهی در جهان معاصر در مرحله اول اگر رویکردش درست تعریف نشود و یا در ذیلش آن رویکرد تعریف شده به عنوان توضیح نیاید وصفی که عرض کردم ندارد، وضعیت دین پژوهی در جهان معاصر یک موضوع بزرگی است که فایده آن انتقال تجربیات به وضع موجود هست و شیوه ها و محصولات آن را فراروی پژوهشگران قرار دهیم ولی چنانچه نقدی اضافه شود و برش نقد و بررسی وضعیت دین پژوهی در جهان معاصر بشود، مقداری نزدیک تر میشود به هدفی که داریم. ما می توانیم چند راهبرد برای وضعیت امروزمان بگیریم یعنی مصیبت ما این است که شیوه های دین پژوهی که داریم به روز و استاندارد نیست و آنچنان نتایج دلخواه ما پدید نمی آید و مطابق با مقتضیات زمان ما نیست و اگر به این سمت پیش ببریم برای پژوهشگران دلپذیرتر  و جاذب تر می شود.

آقای قاضی زاده : تشکر از حسن ظن شما به بنده و عرض شود عنوان، عنوان دین پژوهی است و بالاخره فضای کار یک نوع فضا و یک نوع توصیه ای به حوزه دین پژوهی است و اگر ما این عنوان را مورد بررسی قرار دهیم باید گفت این عنوان گسترده است و دین پژوهی در دوران معاصر آن هم به لحاظ فقهی اصولی کلامی و ... و بعد دورنمای آن اگر معرفی آثار دین پژوهی باشد بازهم گسترده است و ممکن است پژوهش در آن معنایی نداشته باشد، بنده به ذهنم کلمه مختصری می آید و آن این است که قبل آن تحولات دین پژوهی در جهان معاصر باشد و با رویکرد تحول به پژوهشهای دنیای معاصر نگاه می کنیم و دو سه تا حوزه خاص مانند تحول و ابزار که مهم و قابل بررسی است و راههای رسیدن به منابع متفاوت شده و تحولهای هدفی و دیگر تحولهای روشی که ما در این فضای پژوهش در 30 سال اخیر را داشته ایم و نوع پژوهشهای افراد متفاوت شده و دیگر تحولاتی است که در هدفهای پژوهش مورد نظر است یعنی تحولات ابزاری روشی و هدفی و حتی تحولات رویکردی در پژوهش چیزهایی است که یک نوع توصیف و در ضمن آن ارزش گذاری هم باشد.

وضعیت فعلی این است و قبل از اینکه  نقد شده و راهبرد ارائه شود بالاخره خیلی متفاوت شده و با این رویکرد که ما لازم نباشد تحولات دین پژوهی فقهی در کجاست و چه آثاری دارد و باید یکی از این موضوعات بررسی شود مانند دین پژوهی در دوران معاصر در کلام جدید در فقه سیاسی و اگر تحولات دین پژوهی در حالات ابزار روش و هدف را به صورت زیر مجموعه در نظر بگیریم کار جدید و بالنده است و چون تحول را در نظر می گیرد خواه ناخواه  رویکرد نقدی هم به مسئله دارد و نه اینکه اصل و فرع  ان نقد باشد و توصیف و تعریف آن از بخشهای مثبت آن و احیانا نقد نسبت به کاستی هایی که محققان نسبت به ابزارهای پژوهش باید در نظر گرفته شود.

آقای صاحبی : دین پژوهی در جهان معاصر در گذشته به صورت کنگره بوده و دوستان از موضوعات مطرح شده شروع نمایند و دوستان گفتند این را باید کوچک تر شود و این موضوع در گذشته برگزار شد و تنش هایی هم ایجاد شد و صدا و سیما هم پوشش داد.

آقای احمدی : مهم این است که ما حوزه دین پژوهی در جهان معاصر را از منظری ببینیم و یک وقتی که شما می خواهید تبدیل وضعیت کنید الان متدهایی که در مباحث پژوهشها استفاده می شود شما باید ببینید با این حرکتهای پژوهشی گسترده چرا خروجی های خوبی حاصل نشده  و شما مؤسسات زیادی می بینید که کتابهای پژوهشی بسیاری نیز منتشر کرده اند که بازهم خروجی مناسبی نداشته است یعنی در بیرون شما نگاهها و رفتارهای را ندیدید اصلاح شود و فقط در حوزه نظری حرفهای قشنگی زده میشود و آیا مشکل عدم وجود ارتباط تئوری با واقعیت بیرونی است یا آنچه که در عالم نظر گفته می شود و مصادیق بیرون ندارد، پیشنهادم این است که ما تبیین واقعیت را انجام دهیم.

نکته ای هم که آقای ایزدپناه گفتند درست است و ما ابتدا قبل از هر کاری باید یک آسیب شناسی را انجام دهیم و در آن مشخص می شود می توانید آمار بگیرید امور پژوهشی بالا بوده و آیا به میزان این هزینها و انرژی های چرا 30 درصد بیشتر در بیرون جواب نداشته و دبیرخانه باید این را بصورت دقیق آسیب شناسی کند و اگر ما بتوانیم این کار را مانند کتاب معارف اسلامی در دانشگاهها انجام دهیم.

ببینید مشکل چیست؟ پژوهشها نتوانست تعداد محدودی را متحوّل کند و تأثیر گذار باشد. باید موانع و مشکلات جامعه امروز آسیب شناسی شود و لازمه آن ایجاد تحول جدیدی است، وقتی موانع کشف شد متدهای تحول نیز کشف می شود و با واقعیت های بیرونی مطابق می شود، پس تا آسیب شناسی واقعی صورت نگیرد  بدون تأثیر در محیط بیرون خواهد بود.

آقای جوادی: حرف جلسه گذشته را تکرار می کنم و آن این است که دبیرخانه نباید کارش فقط در کنار بقیه قرار گرفتن باشد و باید گفت شما چند نیرو دارید که در دنیای امروزی پژوهشها را از نظر اهداف یا از نظر روش بررسی کند. حوزه روشی ما مشکل دارد. رسالت اولیه دین پژوهان بایستی بررسی موقعیت دین پژوهی باشد که در حوزه نظری و حوزه عملی و روشها باید باشد و آسیب ها و راه حل ها می تواند موضوع کنگره باشد.

آقای پیمان: به هر حال کنگره ای که برگزار می شود باید جوابگوی همه سئوالات در یک موضوع باشد و اولویت زمانی هم داشته باشد.

آقای صاحبی : یک دغدغه و یک اولویت را می خواهیم در کنگره بررسی کنیم و کار کنگره این است که نیازها را در پژوهشگران علوم دینی بررسی و فرهنگ سازی کند. و ما ممکن است ما بگوئیم بررسی وضعیت دین پژوهی در ایران، قم و حوزه علمیه و این بخش زیرمجموعه کدام موضوع قرار بگیرد و ما همانطور که گفتم باید به یک وحدت موضوع برسیم و باید بگوئیم الان کارهایی در ایران بخصوص در حوزه علمیه در حال بررسی و صورت گرفتن است ما می خوهیم موسسات دین پژوهی را از یک افق بالا به اینها نگاه کنیم و مشکلات و نیازها و ضرورتها را تفهیم کنیم و این عنوان را بفرمائید که آیا تحولات دین پژوهی را و آیا آسیب های دین پژوهی و آیا وضعیت دین پژوهی را در ایران را باید انتخاب کنیم.

آقای پیمان: تقاضای ما  این است که جزئیات موضوعاتی که آقای صاحبی مطرح کردند روشن تر شود تا کسانی که برای یک کنگره مقاله ارائه می دهند، بتوانند بصورت روشن و صریح در یک موضوع تخصصی معین کار تحویل دهند.

آقای ایزدپناه: تحولاتی که پیش آمده گاهی در آغاز ایده آن مبهم بوده و ذهنها را برآشفته ولی خودش راه را باز کرده و باید یک روزنه در حوزه ها باز شود و نباید به توانمان نگاه کنیم و بلکه باید آرام آرام جلو برویم و بالاخره باید وضعیت دین پژوهی را برش بزنیم و چه با تحولات دین پژوهی در جهان معاصر باشد و چه با آسیبهای دین پژوهی در کشور باشد و لذا این برش را بپذیریم و چهار محور را بررسی کنیم و ما انتظارمان این است که رویکرد جدید راه را هم کمی باز کند و نباید  نا امید شویم. و ما باید آیین نامه ای برای انتخاب موضوع کنگره تعریف کنیم.

آقای صاحبی : سالهای اولی که دبیرخانه ایجاد شد، مراکز پژوهشی در آن زمان فعال نبود و در چندین مرکز از جمله دفتر تبلیغات پیگیری شد و بعد از آن مؤسسات پژوهشی پدیدار شدند و رفتند به سمت  تولیدات کمی و تخصصی و الان به جایی رسیدیم که این مراکز موجود و فعال تولید می کنند ولی واقعیت این است که خود این پژوهشها مشمول تعریف پژوهش می شود یا نه و وقتی ما یک تألیفی مورد نظرمان است و یا خلق یک نظریه است و ما نیز برای مثال از دفتر تبیلغات خواستیم نظریه های مهمی را بیان کنند ولی پژوهشهای مراکز مورد نظر نظریه پردازی نیستند و فقط در حد یک تألیف هستند ولی ما از مرحله اول فاصله گرفتیم و می خواهیم بگوئیم آیا نظرات شما اثبات نظریاتتان است یا نه که خدمتی باشد به جامعه پژوهش کشور.

آقای قاضی زاده : یکی از آسیبهای ما آسیب تکرار است و دین پژوهی معاصر را اگر بخواهیم نقد کنیم بازهم آسیب تکرار است و ما نباید دین پژوهی معاصر را نباید بصورت کامل نقد و طرد کنیم و اگر بخواهیم فضای دوطرف را ببینیم عنوانهای قبلی را کنار بگذاریم و عنوان کلی دین پژوهی در جهان معاصر باشد و زیرمجموعه های آن آسیب شناسی دین پژوهی و چالشهای فرارو و تحولات آن و ما دورنمایی که در ذهنم است پژوهشگران گفته شود که این کارهارا  انجام دهید یا نه و مثلا از لحاظ کمی پژوهشهای معاصر را با یک کار محدودی بدست آورید مثال پژوهشهای توصیفی محض 80درصد و پژوهشهای توصیفی تحلیلی 10 درصد و پژوهشهای نظریه پردازی 2 درصد و خود این اگر خوب ذکر شود باید گفت می توانیم با 30 سال گذشته مقایسه کنیم و این در حقیقت هم تحول را و هم رویکرد جدید را نشان می دهد. و این کار قاعدتا یک ستادی دارد و از پژوهشگران باید کمک گرفت و برای مثال شما یک مقاله ای ارائه می دهید و آسیب شناسی فقهی قم و شاید محققی برای شما 200 اثر را بیاورد و پژوهشکده ها را مورد آسیب شناسی قرار دهد. و خلاصه اینکه باید شما یک فراخوانی را بدهید و فراخوان نیز در اینجا مورد بحث و بررسی قرار بگیرد و بعد اجازه محدودی به محققان بدهید که آسیب شناسی کنند تا اینکه در اینجا نگاه کلان به پژوهشهای حوزه دین صورت پذیرد.

آقای صاحبی : فکر می کنم اگر بخواهیم عرصه کار را کمی محدودتر کنیم و کنگره به نتیجه برسد باید از حوزه جهان به ایران بیاییم و دین پژوهی در ایران را مورد بررسی قرار دهیم و چالشها و آسیب ها را هم در داخل بررسی کنیم گاهی پژوهشگران نمی توانند نظریه خود را آزادانه مطرح کند و  ملاحظاتی را برای خویش دارند و این وضعیت جامعه دینی ما را از تحریک بدور نگه می دارد و خود سانسوری می آورد. پس اگر اتفاق نظر دارید موضوع ما دین پژوهی در ایران معاصر، چالشها و آسیب ها باشد و همین موضوع مورد بررسی قرار گیرد.

آقای پیمان: چالشها و آسیب ها به هم نزدیک هستند اما چالشها و فرصتها برای موضوع کنگره مناسب تر خواهد بود. موضوع دین پژوهی در ایران معاصر، چالشها و فرصتها باشد.

آقای جوادی: شما بیایید موضوعاتی که با این عناوین مرتبط نیستند را نیز برای کنگره های بعدی مورد استفاده قرار دهید

آقای صاحبی : دوستان پیشنهادشان این است که کنگره دین پژوهی در ایران معاصر، چاشها و فرصتها را در اردیبهشت سال 1394 برگزار کنیم و 4 پیش کنگره نیز برای آن تعریف کنیم.

آقای ایزدپناه: سعی شود کنگره ها بعد از آثار قرار بگیرند چون ارزش کنگره به آثارشان است.

آقای پیمان: این موضوع کلی باید به محورهای جزئی تری تبدیل شود و برای درخواست مقالات هم یک فراخوان عمومی و هم دعوتهای خاص صورت بگیرد.

آقای جوادی: جلسه ای برگزار شود با عنوان تبیین مفهومی محورها و موضوع اصلی از جهت هم افزایی و وحدت موضوع حضار شرکت کننده در جلسه باشد.

ظ: پیشنهاد هایی که در هر جلسه در مورد موضوعات مطرح شده به دوستان ارائه دهید و تاریخها را می توان تغییر داد و پیشنهادم این است که وقتی باشد که دبیرخانه موضوع جلسه را 2 هفته قبل برای دوستان بفرستند تا مطالعه کنند و موضوع ها و سرفصل ها را مورد بررسی قرار داده و انتخاب کنند و همان موضوعات به عنوان نشست های دوره ای باشد و عملی تر می باشد.

 

مصوبات جلسه:

 

1. .کنگره دین پژوهان در بهار سال 1394 برگزار شود و فراخوان ها و پیش نشست های آن در سال 1393 برنامه ریزی و اجرا شود

2. موضوع کنگره: دین پژوهی در ایران معاصر؛ چالشها و فرصت ها می باشد.

3. عنوان کنگره و زیر محورهای پیشنهادی آن برای اعضاء ارسال شود تا در جلسه آینده تصمیم نهایی گرفته شود.

 حاضرین:

عبدالرضا ایزدپناه

قاسم جوادی 

کاظم قاضی زاده

محمدجواد صاحبی    

محمدمهدی احمدی   

آیت پیمان